Ánh sáng xanh dương: Nó là gì, và tại sao nó tốt và xấu
Ánh sáng nhìn thấy phức tạp hơn nhiều so với quý vị nghĩ.
Bước ra ngoài trời dưới ánh sáng mặt trời; bật công tắc tường trong nhà; bật máy tính, điện thoại hoặc thiết bị kỹ thuật số khác của quý vị — tất cả những điều này dẫn đến việc mắt quý vị tiếp xúc với nhiều loại tia sáng nhìn thấy được (và đôi khi không nhìn thấy được) có thể gây ra nhiều ảnh hưởng.
Hầu hết mọi người đều biết rằng ánh sáng mặt trời có chứa các tia sáng nhìn thấy được và cả tia cực tím không nhìn thấy được , loại tia này có thể làm rám nắng hoặc bỏng da. Nhưng điều mà nhiều người không biết là ánh sáng nhìn thấy do mặt trời phát ra bao gồm một loạt các tia sáng có màu sắc khác nhau chứa các lượng năng lượng khác nhau.
Ánh sáng xanh dương là gì?
Ánh sáng mặt trời chứa các tia sáng đỏ, cam, vàng, lục, lam và nhiều sắc độ của mỗi màu này, tùy thuộc vào năng lượng và bước sóng của từng tia riêng biệt (còn gọi là bức xạ điện từ). Kết hợp lại, quang phổ của các tia sáng màu này tạo ra cái mà chúng ta gọi là ánh "sáng trắng" hoặc ánh sáng mặt trời.
Không cần đi sâu vào vật lý phức tạp, có một mối quan hệ nghịch đảo giữa bước sóng của các tia sáng và lượng năng lượng mà chúng có. Tia sáng có bước sóng tương đối dài chứa ít năng lượng hơn và tia sáng có bước sóng ngắn thì có nhiều năng lượng hơn.
Các tia ở đầu màu đỏ của quang phổ ánh sáng nhìn thấy có bước sóng dài hơn và do đó, ít năng lượng hơn. Tia ở đầu màu xanh dương của quang phổ có bước sóng ngắn hơn và nhiều năng lượng hơn.
Các tia điện từ ngay bên ngoài đầu đỏ của quang phổ ánh sáng nhìn thấy được gọi là tia hồng ngoại — chúng nóng lên, nhưng không nhìn thấy được. ("Những chiếc đèn hâm nóng" mà quý vị thấy để giữ ấm thức ăn tại nhà hàng địa phương của quý vị phát ra bức xạ hồng ngoại. Nhưng những chiếc đèn này cũng phát ra ánh sáng đỏ có thể nhìn thấy để mọi người biết đèn đang bật! Điều này cũng đúng với các loại đèn sưởi khác.)
Ở đầu kia của quang phổ ánh sáng nhìn thấy, các tia sáng xanh dương có bước sóng ngắn nhất (và năng lượng cao nhất) đôi khi được gọi là ánh sáng xanh tím hoặc ánh sáng tím. Đây là lý do tại sao các tia điện từ không nhìn thấy được ngay bên ngoài quang phổ ánh sáng nhìn thấy được gọi là bức xạ cực tím (UV).
Nguy cơ và lợi ích của tia UV
Tia UV có năng lượng cao hơn tia sáng nhìn thấy, khiến chúng có khả năng tạo ra những thay đổi trên da tạo nên tình trạng rám nắng. Trên thực tế, các bóng đèn trong buồng thuộc da phát ra một lượng bức xạ UV được kiểm soát đặc biệt vì lý do này.
Nhưng tiếp xúc quá nhiều với tia cực tím sẽ gây ra tình trạng cháy nắng đau đớn — và thậm chí tệ hơn, có thể dẫn đến ung thư da. Những tia này cũng có thể khiến mắt bị cháy nắng — một tình trạng được gọi là viêm giác mạc hoặc mù tuyết.
Nhưng bức xạ tia cực tím, ở mức độ vừa phải, cũng có những tác dụng có lợi, chẳng hạn như giúp cơ thể sản xuất đủ lượng vitamin D.
Nói chung, các nhà khoa học cho biết quang phổ ánh sáng nhìn thấy bao gồm bức xạ điện từ có bước sóng nằm trong khoảng từ 380 nanomet (nm) ở đầu màu xanh dương đến khoảng 700 nm ở đầu màu đỏ. (Nhân đây, một nanomet bằng một phần tỷ của mét - đó là 0,000000001 mét!)
Ánh sáng xanh dương thường được định nghĩa là ánh sáng nhìn thấy được trong khoảng từ 380 đến 500 nm. Ánh sáng xanh dương đôi khi bị chia nhỏ thành ánh sáng xanh tím (khoảng 380 đến 450 nm) và ánh sáng xanh lam ngọc (khoảng 450 đến 500 nm).
Vì vậy, khoảng một phần ba tổng số ánh sáng nhìn thấy được coi là ánh sáng nhìn thấy năng lượng cao (HEV) hoặc ánh sáng "xanh dương".
Những điểm chính về ánh sáng xanh dương
Giống như bức xạ tia cực tím, ánh sáng xanh dương có thể nhìn thấy — một phần của quang phổ ánh sáng nhìn thấy có bước sóng ngắn nhất và năng lượng cao nhất - có cả lợi ích và nguy hiểm. Dưới đây là những điều quan trọng quý vị nên biết về ánh sáng xanh dương:
1. Ánh sáng xanh dương ở khắp mọi nơi.
Ánh sáng mặt trời là nguồn chính của ánh sáng xanh dương và ở ngoài trời vào ban ngày là nơi hầu hết chúng ta tiếp xúc với nó. Nhưng cũng có nhiều nguồn ánh sáng xanh dương nhân tạo trong nhà, bao gồm đèn huỳnh quang, đèn LED và TV màn hình phẳng.
Đáng chú ý nhất là màn hình hiển thị của máy tính, sổ ghi chép điện tử, điện thoại thông minh và các thiết bị kỹ thuật số khác phát ra lượng ánh sáng xanh dương đáng kể. Lượng ánh sáng HEV mà các thiết bị này phát ra chỉ bằng một phần nhỏ so với lượng phát ra từ mặt trời. Nhưng lượng thời gian mọi người sử dụng các thiết bị này và sự gần gũi của các màn hình này với khuôn mặt của người dùng khiến nhiều chuyên gia chăm sóc mắt và các chuyên gia chăm sóc sức khỏe khác lo ngại về những ảnh hưởng lâu dài có thể có của ánh sáng xanh dương đối với sức khỏe của mắt.
QUÝ VỊ LO LẮNG VỀ ÁNH SÁNG XANH DƯƠNG? Hãy tìm một chuyên gia chăm sóc mắt ở gần chỗ quý vị.
2. Các tia sáng HEV làm cho bầu trời có màu xanh dương.
Các tia sáng có bước sóng ngắn, năng lượng cao ở đầu màu xanh dương của quang phổ ánh sáng nhìn thấy dễ bị tán xạ hơn các tia sáng nhìn thấy khác khi chúng va vào không khí và các phân tử nước trong khí quyển. Mức độ tán xạ cao hơn của những tia này là yếu tố làm cho bầu trời không có mây trông có màu xanh dương.
3. Mắt không tốt lắm trong việc ngăn chặn ánh sáng xanh dương.
Các cấu trúc phía trước của mắt người trưởng thành (giác mạc và thủy tinh thể) rất hiệu quả trong việc ngăn chặn tia UV đến võng mạc nhạy cảm với ánh sáng ở phía sau nhãn cầu. Trên thực tế, ít hơn một phần trăm bức xạ UV từ mặt trời đến võng mạc, ngay cả khi quý vị không đeo kính râm.
(Tuy nhiên, hãy nhớ rằng kính râm chặn 100% tia UV là điều cần thiết để bảo vệ võng mạc và các bộ phận khác của mắt khỏi những tổn thương có thể dẫn đến đục thủy tinh thể, mù tuyết, u mỡ mí mắt và/hoặc mộng thịt, và thậm chí là ung thư.)
Mặt khác, hầu như tất cả ánh sáng xanh dương có thể nhìn thấy đều đi qua giác mạc và thủy tinh thể và đến võng mạc.
4. Tiếp xúc với ánh sáng xanh dương có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa điểm vàng.
Thực tế là ánh sáng xanh dương xuyên qua tất cả ở con đường đến võng mạc (lớp lót bên trong của mắt sau) là rất quan trọng, bởi vì các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đã chỉ ra rằng tiếp xúc quá nhiều với ánh sáng xanh dương có thể làm hỏng các tế bào nhạy cảm với ánh sáng trong võng mạc. Điều này gây ra những thay đổi giống như những thay đổi của thoái hóa điểm vàng, có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn.
Mặc dù cần phải nghiên cứu thêm để xác định lượng ánh sáng xanh dương tự nhiên và nhân tạo là "quá nhiều ánh sáng xanh dương" đối với võng mạc, nhưng nhiều nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc mắt lo ngại rằng việc tiếp xúc thêm với ánh sáng xanh dương từ màn hình máy tính, điện thoại thông minh và các thiết bị kỹ thuật số khác có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa điểm vàng sau này khi lớn lên.
5. Ánh sáng xanh dương góp phần làm mỏi mắt kỹ thuật số.
Vì ánh sáng xanh dương có bước sóng ngắn, năng lượng cao tán xạ dễ dàng hơn các ánh sáng nhìn thấy khác, nên nó không dễ tập trung. Khi quý vị nhìn vào màn hình máy tính và các thiết bị kỹ thuật số khác phát ra lượng ánh sáng xanh dương đáng kể, "nhiễu" thị giác không tập trung này làm giảm độ tương phản và có thể góp phần gây mỏi mắt kỹ thuật số.
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tròng kính chặn ánh sáng xanh dương có bước sóng nhỏ hơn 450 nm (ánh sáng xanh tím) làm tăng độ tương phản đáng kể. Vì thế, kính máy tính với tròng kính màu vàng có thể tăng cảm giác thoải mái khi quý vị xem các thiết bị kỹ thuật số trong thời gian dài.
6. Bảo vệ khỏi ánh sáng xanh dương có thể còn quan trọng hơn sau khi phẫu thuật đục thủy tinh thể.
Thủy tinh thể trong mắt người trưởng thành chặn gần 100% tia UV của mặt trời. Là một phần của quá trình lão hóa bình thường, thủy tinh thể tự nhiên của mắt cuối cùng cũng chặn một số ánh sáng xanh dương có bước sóng ngắn — loại ánh sáng xanh dương có nhiều khả năng gây tổn thương cho võng mạc và dẫn đến thoái hóa điểm vàng và mất thị lực.
Nếu quý vị bị đục thủy tinh thể và sắp có phẫu thuật đục thủy tinh thể, hãy hỏi bác sĩ phẫu thuật của quý vị loại thấu kính nội nhãn (IOL) nào sẽ được sử dụng để thay thế thủy tinh thể bị đục của quý vị và mức độ bảo vệ ánh sáng xanh dương mà IOL cung cấp. Sau khi phẫu thuật đục thủy tinh thể, quý có thể được hưởng lợi từ những loại kính có tròng kính với bộ lọc ánh sáng xanh dương đặc biệt — đặc biệt là nếu quý vị dành nhiều giờ trước màn hình máy tính hoặc sử dụng các thiết bị kỹ thuật số khác.
7. Không phải tất cả ánh sáng xanh dương đều xấu.
Vì vậy, tất cả ánh sáng xanh dương có hại cho quý vị không? Tại sao không chặn tất cả ánh sáng xanh dương, mọi lúc?
Ý kiến không ổn. Có nhiều tài liệu cho rằng việc tiếp xúc với ánh sáng xanh dương là điều cần thiết để có sức khỏe tốt. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng ánh sáng nhìn thấy năng lượng cao giúp tăng cường sự tỉnh táo, giúp trí nhớ và chức năng nhận thức cũng như cải thiện tâm trạng.
Trên thực tế, một cái gì đó gọi là liệu pháp ánh sáng được sử dụng để điều trị rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD) — một loại trầm cảm liên quan đến sự thay đổi của các mùa, với các triệu chứng thường bắt đầu vào mùa thu và kéo dài đến mùa đông. Các nguồn ánh sáng cho liệu pháp này phát ra ánh sáng trắng sáng chứa một lượng đáng kể tia sáng xanh dương HEV.
Ngoài ra, ánh sáng xanh dương rất quan trọng trong việc điều chỉnh nhịp sinh học — chu kỳ ngủ/thức tự nhiên của cơ thể. Tiếp xúc với ánh sáng xanh dương vào ban ngày giúp duy trì nhịp sinh học lành mạnh. Nhưng quá nhiều ánh sáng xanh dương vào ban đêm (chẳng hạn như đọc tiểu thuyết trên máy tính bảng hoặc máy đọc sách điện tử trước khi đi ngủ) có thể phá vỡ chu kỳ này, có khả năng gây mất ngủ vào ban đêm và mệt mỏi vào ban ngày.
Bộ lọc ánh sáng xanh dương và kính bảo vệ
Nếu quý vị đang sử dụng điện thoại liên tục — đặc biệt là nếu quý vị chủ yếu sử dụng điện thoại để nhắn tin, gửi email và duyệt web — thì một cách thuận tiện để giảm tiếp xúc với ánh sáng xanh dương là sử dụng bộ lọc ánh sáng xanh dương.
Các bộ lọc này có sẵn cho điện thoại thông minh, máy tính bảng và màn hình máy tính và ngăn lượng ánh sáng xanh dương phát ra từ các thiết bị này đến mắt quý vị mà không ảnh hưởng đến khả năng hiển thị của màn hình. Một số được làm bằng kính cường lực mỏng cũng giúp bảo vệ màn hình thiết bị của quý vị không bị trầy xước.
Như được đề cập ở trên, kính máy tính cũng có thể hữu ích để giảm tiếp xúc ánh sáng xanh dương từ máy tính và các thiết bị kỹ thuật số khác. Những chiếc kính chuyên dụng này có sẵn mà không có kê đơn kính mắt nếu quý không cần điều chỉnh thị lực hoặc nếu quý vị thường xuyên đeo kính áp tròng để điều chỉnh thị lực của quý vị. Hoặc kính này có thể được chỉ định đặc biệt để tối ưu hóa thị lực của quý vị đặc biệt là cho khoảng cách mà quý vị xem các thiết bị của mình.
Nếu quý vị bị lão thị và thường xuyên đeo kính đa tròng hoặc kính hai tròng, kính máy tính theo đơn với tròng kính đơn tròng mang lại cho quý vị lợi ích bổ sung là trường nhìn lớn hơn nhiều để nhìn rõ toàn bộ màn hình máy tính của quý vị. (Tuy nhiên, hãy nhớ rằng loại kính mắt máy tính này chỉ dành riêng cho việc nhìn các vật thể trong tầm tay và không thể đeo để lái xe hoặc các nhu cầu nhìn xa khác.)
Ngoài ra, một số nhà sản xuất tròng kính đã giới thiệu lớp phủ chống lóa làm giảm chói đặc biệt , lớp phủ đó cũng chặn ánh sáng xanh dương từ cả ánh sáng mặt trời tự nhiên và các thiết bị kỹ thuật số. Quý vị cũng có thể muốn cân nhắc đến tròng kính đổi màu, có khả năng bảo vệ liền mạch khỏi tia UV và ánh sáng xanh dương ở cả trong nhà và ngoài trời và cũng tự động làm tối để phản ứng với tia UV ngoài trời để tăng cảm giác thoải mái và giảm chói.
Hãy hỏi chuyên gia chăm sóc mắt của quý vị về loại hiệu chỉnh thị lực và các tính năng của tròng kính phù hợp nhất với nhu cầu của quý vị để xem máy tính và các thiết bị kỹ thuật số khác cũng như bảo vệ mắt quý vị khỏi ánh sáng xanh dương.
Trang được xuất bản trong Thứ Tư, 18 tháng 8, 2021
