Katarakt

Katarakt Nedir?

Katarakt, göz merceğinin bulanıklaşmasıyla ortaya çıkan bir görme problemidir. Normalde berrak olan mercek, katarakt geliştiğinde ışığı düzgün şekilde iletemez, bu da görmede bozulmalara neden olur. Tedavi edilmezse, katarakt ilerleyerek görüş kaybına yol açabilir.

Herhangi bir yaşta katarakt gelişebilir, ancak yaş ilerledikçe daha yaygın hale gelir. Örneğin, 40 yaş üstü bireylerde katarakt görülme oranı oldukça yüksektir.

Kataraktı kalıcı olarak tedavi etmenin tek yolu ameliyattır. Katarakt ameliyatı son derece güvenlidir ve çoğu kişi için net görmeyi geri kazandırabilir. Bazı hastalar, ameliyat sonrasında gözlük kullanmadan okuma yeteneklerini bile geri kazanabilir.

Katarakt Belirtileri

Katarakt, bir veya her iki gözde gelişebilir ve genellikle yavaş ilerleyen bir durumdur. Başlangıçta görüşünüz normal görünebilir, ancak semptomlar zamanla kötüleşebilir.

Katarakt belirtileri şunları içerebilir:

• Bulanık veya puslu görme

• Yakını daha net, uzaktaki nesneleri bulanık görme

• Renklerin soluk veya sarımsı görünmesi

• Işığa karşı artan hassasiyet

• Gece görüşünün zorlaşması

• Parlak ışıkların etrafında haleler fark etme

• Çift görme

• Gözlük veya kontakt lenslerin görüşü netleştirmemesi

Bazı katarakt türleri, göz bebeğinin aynada süt beyazı görünmesine neden olabilir, ancak bu genellikle katarakt ileri seviyeye ulaştığında ortaya çıkar.

Çoğu katarakt, görme kaybı ilerleyene kadar gözünüzün fiziksel görünümünde belirgin bir değişikliğe neden olmaz. Ancak, bazı türleri daha hızlı gelişebilir ve kısa sürede belirgin hale gelebilir.

Katarakt Neden Oluşur?

Çoğu katarakt, yaşlanmaya bağlı olarak gözlerde meydana gelen doğal değişikliklerden kaynaklanır. Göz merceğinizdeki mikroskobik protein molekülleri zamanla parçalanarak bir araya toplanır ve bu durum, mercekte bulanıklık oluşmasına neden olur.

Mercek, göz bebeğinizin arkasında yer alan, ışığı odaklamaya yardımcı olan yumuşak, oval şekilli bir yapıdır. Gözünüze gelen tüm ışık, mercekten geçerek retina üzerinde odaklanır. Ancak, mercek bulanık hale geldiğinde, ışık göz içinde düzensiz bir şekilde dağılır ve bu da bulanık, soluk görmeye, parlamaya ve halelerin oluşmasına neden olabilir.

Bazı faktörler katarakt gelişimine yol açabilir veya sürecin hızlanmasına neden olabilir:

• Aile öyküsü: Yakın akrabalarınızda katarakt varsa, sizin de riskiniz daha yüksek olabilir.

• Sigara kullanımı: Sigara içmek göz sağlığını olumsuz etkileyerek katarakt gelişimini hızlandırabilir.

• Diyabet: Yüksek kan şekeri seviyeleri, göz merceğinin yapısını bozarak katarakt oluşumuna yol açabilir.

• Güneş ışığına uzun süre maruz kalma: UV korumasız güneş gözlüğü kullanmamak, göz merceğinin zarar görmesine neden olabilir.

• Göz yaralanmaları: Geçmişte yaşanan göz travmaları katarakt gelişimine yol açabilir.

• Önceki göz ameliyatları: Daha önce geçirilmiş bazı göz ameliyatları katarakt riskini artırabilir.

• Radyasyon veya kemoterapi: Bu tür tedaviler, göz sağlığını etkileyerek katarakt oluşumuna neden olabilir.

• Uzun süreli steroid kullanımı: Kortikosteroid ilaçlar, özellikle uzun süre kullanıldığında katarakt riskini artırabilir.

Katarakt gelişimi önlenemez, ancak risk faktörlerini azaltarak süreci yavaşlatmak mümkündür. Özellikle güneş gözlüğü kullanımı, sağlıklı beslenme ve sigaradan uzak durmak göz sağlığınızı korumanıza yardımcı olabilir.

Katarakt Türleri

Kataraktlar farklı türlerde ortaya çıkabilir. En yaygın üç katarakt türü şunlardır:

• Nükleer Katarakt – Göz merceğinin merkezinde (çekirdeğinde) oluşan bulanıklık.

• Kortikal Katarakt – Merceğin kenarlarından başlayarak merkeze doğru yayılan katarakt.

• Posterior Subkapsüler Katarakt – Merceğin arka yüzeyine yakın bölgede oluşan bulanıklık.

Bunun dışında, daha az görülen katarakt türleri de bulunmaktadır:

• Ön Subkapsüler Katarakt – Merceğin ön kısmında oluşur.

• Travmatik Katarakt – Göz yaralanmalarından sonra gelişir.

• Kar Tanesi Kataraktı – Genellikle diyabet hastalarında görülür.

• Noel Ağacı Kataraktı – Mercek içinde renkli kristallerin birikmesiyle oluşur.

• Doğuştan Katarakt – Doğumda mevcut olan veya bebeklik döneminde gelişen katarakt.

• İkincil Katarakt – Katarakt ameliyatından sonra merceğin arka kapsülünde oluşan bulanıklık.

Katarakt türleri, görme yetisini farklı şekillerde etkileyebilir ve tedavi süreci değişebilir. Göz doktorunuz, türüne bağlı olarak en uygun tedavi yöntemini belirleyebilir.

Nükleer Katarakt

Nükleer katarakt, merceğin merkezinde (çekirdeğinde) meydana gelen bir katarakt türüdür. Genellikle yaşlanma sürecinin bir sonucu olarak gelişir.

Bu durum, merceğin iç kısmının sertleşmesi ve bulanıklaşmasıyla başlar. Bu sürece nükleer skleroz denir ve yaşlanmanın doğal bir parçasıdır. Ancak, zamanla ilerleyerek nükleer katarakt haline dönüşebilir.

Kortikal Katarakt

Kortikal katarakt, merceğin kenarlarında başlayan ve zamanla merkeze doğru ilerleyen bir katarakt türüdür.

İlk aşamada, bir tekerlek üzerindeki beyaz kama veya telleri andıran şekiller oluşturur. Zamanla merceğin merkezine doğru yayılır ve ışığın retinaya ulaşmasını engelleyerek görüşü giderek bozar.

Bu katarakt türü genellikle parlama, kontrast duyarlılığı azalması ve düşük ışıkta görme zorluklarıyla ilişkilidir.

Posterior Subkapsüler Katarakt

Posterior subkapsüler katarakt, merceğin arka tarafında, doğrudan göz bebeğinizin karşısında oluşur.

Bu tür kataraktlar, nükleer ve kortikal kataraktlara kıyasla daha hızlı ilerleyebilir. Genellikle diyabetle ilişkilidir ve parlak ışıklarda görme zorlukları ile karakterizedir.

Ön Subkapsüler Katarakt

Ön subkapsüler katarakt, merceğin ön tarafında, göz bebeğinize bakan bölgede gelişir.

Bu tür kataraktlar genellikle göz yaralanmaları, iltihaplanma veya tahriş sonucu ortaya çıkar. Göz travması yaşayan bireylerde yaygın olarak görülür ve görme keskinliğini önemli ölçüde etkileyebilir.

Travmatik Katarakt

Travmatik katarakt, genellikle göz yaralanmaları sonucu gelişen bir katarakt türüdür. Ancak, elektrik çarpması, kimyasallara veya radyasyona maruz kalma gibi diğer faktörler de bu tür kataraktın oluşmasına neden olabilir. Bu tür nedenler daha az yaygın olmakla birlikte, ciddi görme sorunlarına yol açabilir.

Bazı travmatik kataraktlar, yaralanma veya maruziyetin hemen ardından ortaya çıkarken, bazıları aylar, hatta yıllar içinde gelişebilir. Kataraktın ilerleme süresi, yaralanmanın şiddetine ve gözün nasıl iyileştiğine bağlı olarak değişebilir.

Kar Tanesi Katarakt

Diyabet hastaları, özellikle kan şekeri iyi kontrol edilmediğinde, göz problemleri açısından daha yüksek risk altındadır. Bu durum, farklı katarakt türlerinin gelişimini de tetikleyebilir.

Kar tanesi katarakt, göz merceği üzerinde kar tanesine benzeyen beyaz lekelerin oluşmasıyla karakterizedir. Oldukça nadir görülen bir katarakt türüdür ve genellikle Tip 1 diyabetli genç bireylerde ortaya çıkar.

Bu tür katarakt, erken teşhis edilmediğinde ilerleyebilir ve görme kaybına neden olabilir. Bu nedenle, diyabet hastalarının düzenli göz muayenelerinden geçmesi önemlidir.

Noel Ağacı Kataraktı

Noel ağacı kataraktı, göz merceğinde Noel ağacı ışıklarını andıran renkli, parlak noktalar ile karakterize edilen nadir bir katarakt türüdür. Diğer katarakt türlerinden farklı olarak, beyaz veya bulanık bir görünüm yerine çok renkli kristaller içerir.

Bu katarakt türü, miyotonik distrofi adı verilen bir kas hastalığına sahip bireylerde daha sık görülür, ancak başka kişilerde de gelişebilir.

Görüşü kademeli olarak etkileyebilir ve ilerleyen durumlarda bulanık görmeye neden olabilir. Noel ağacı kataraktı, genellikle diğer göz hastalıklarıyla birlikte ortaya çıkabileceği için kapsamlı bir göz muayenesi ile teşhis edilmelidir.

Doğuştan Katarakt

Bazı bebekler doğuştan katarakt ile dünyaya gelebilir, ancak bu durum oldukça nadirdir. Yaklaşık her 2.400 yenidoğandan birini etkilediği tahmin edilmektedir.

Doğuştan kataraktlar, bebeklerde görme gelişimini etkileyebilecek çeşitli doğuştan bozukluklarla birlikte ortaya çıkabilir. Bunun yanı sıra, annenin hamilelik sırasında belirli enfeksiyonlara, ilaçlara veya radyasyona maruz kalması da bu katarakt türünün gelişmesine neden olabilir.

Erken teşhis ve tedavi, bebeğin görme yetisini koruyabilmesi açısından büyük önem taşır. Bu nedenle, yenidoğanlarda düzenli göz kontrolleri önerilmektedir.

İkincil Katarakt

Bazı kişilerde, katarakt ameliyatından sonra "ikincil katarakt" gelişebilir. Bu durum, aslında gerçek bir katarakt değildir, ancak benzer semptomlara neden olabilir.

İkincil katarakt, merceğin arka kapsülünde bulanıklık oluşmasıyla ortaya çıkar ve görme keskinliğini azaltabilir. Oldukça yaygın bir durumdur, ancak tedavisi son derece kolaydır.

YAG lazer kapsülotomi adı verilen hızlı ve ağrısız bir lazer prosedürü ile bulanık alan temizlenebilir ve görme yeniden netleşir. Çoğu hastada bu işlem yalnızca bir kez yapılır ve kalıcı bir çözüm sağlar.

DAHA FAZLASINI OKUYUN: Farklı Katarakt Türlerine Dair Eksiksiz Bir Rehber

Katarakt Tanısı

Göz doktorları, kataraktı bir göz muayenesi sırasında teşhis edebilir.

Muayene sırasında doktorunuz şu adımları uygular:

• Görme keskinliği testi: Göz çizelgesindeki harfleri okuyarak görüş netliğiniz değerlendirilir.

• Işık muayenesi: Gözlerinizin içine parlak bir ışık tutularak merceğinizdeki bulanıklık ve diğer anormallikler kontrol edilir.

• Göz bebeği genişletme: Göz damlaları kullanılarak göz bebekleriniz genişletilir ve doktor, mercek ile iç göz yapılarınızı daha ayrıntılı inceleyebilir.

Göz bebeği genişlemesi ağrısızdır, ancak birkaç saat boyunca görüşünüzü bulanıklaştırabilir. Ayrıca, gözleriniz ışığa karşı daha hassas hale gelir. Doktorunuz, gözlerinizi korumak için özel güneş gözlükleri önerebilir.

Muayene tamamlandıktan sonra doktorunuz, kataraktınız olup olmadığını ve varsa hangi aşamada olduğunu size bildirecektir.

Eğer göz muayenenizi bir optometrist gerçekleştirdiyse, sizi oftalmologa yönlendirebilir.

• Oftalmolog: Katarakt ameliyatı yapma yetkisine sahip, tıbbi eğitim almış bir göz doktorudur.

Eğer katarakt teşhisi konulursa, doktorunuz tedavi seçeneklerini tartışarak en uygun planı belirlemenize yardımcı olacaktır.

Kataraktı Yönetmek

Katarakt teşhisi konulduğunda hemen ameliyata ihtiyacınız olmayabilir. Eğer doktorunuz kataraktı erken evrede tespit ettiyse, semptomlarınızı bir süre yönetebilirsiniz.

Katarakt semptomlarını hafifletmek için önerilen yöntemler şunlardır:

• Görme reçetenizi güncelleyin ve yeni gözlük veya kontakt lens kullanın 

•  Parlama önleyici kaplamalı gözlük veya güneş gözlüğü takarak ışık hassasiyetini azaltın.

• Ev ve iş yerinizde daha parlak ışıklar kullanın ve aydınlatmanızı artırın.

• Yazılı metinleri okumak için büyüteç kullanın.

• Telefon, tablet veya bilgisayar ekranınızdaki metin boyutunu büyütün ve kontrast ayarlarını iyileştirin.

Bu yöntemler, erken evrede katarakt semptomlarını hafifletebilir ve günlük yaşamınızı kolaylaştırabilir. Ancak, katarakt ilerledikçe bu geçici çözümler yetersiz hale gelebilir.

Katarakt, ışığın gözünüze girmesini giderek daha fazla engelledikçe, okuma, araba kullanma ve diğer günlük aktiviteler zorlaşabilir. Bu noktada doktorunuz, katarakt ameliyatını düşünmenizi önerebilir.

Tedavi: Katarakt Ameliyatı

Ameliyatın amacı, gözünüzdeki bulanık merceği çıkarıp yerine yapay bir mercek yerleştirmektir. Bu yeni mercek: Şeffaftır ve herhangi bir bulanıklık içermez. Sağlıklı, doğal bir göz merceğine benzer şekilde tasarlanmıştır. Gelişmiş lens implantları, gözlük ihtiyacını azaltarak okuma ve bilgisayar ekranı görüşünü iyileştirebilir.

Ameliyat Süreci

• İşlem yaklaşık 10-15 dakika sürer. 

• Genellikle ağrısızdır ve hastalar aynı gün taburcu edilir.

• Ameliyat sırasında uyanık olacaksınız, ancak gözünüz uyuşturulacaktır.

• Doktorunuz rahatlamanıza yardımcı olması için hafif sedasyon uygulayabilir.

Ameliyat Sonrası İyileşme

• İlk birkaç saat veya gün boyunca görüşünüz bulanık olabilir.

• Gözünüz iyileşirken koruma amacıyla bir göz siperi ve güneş gözlüğü takmanız gerekecektir.

• Görüşünüz genellikle birkaç gün ila birkaç hafta içinde normale döner.

Katarakt ameliyatı, net görüşü geri kazandırmak için etkili ve kalıcı bir çözümdür. Doktorunuz, ameliyatın sizin için uygun olup olmadığını belirleyerek en iyi tedavi planını oluşturacaktır.

Katarakt Önleme

Kataraktı tamamen önlemenin kesin bir yolu yoktur, ancak bazı yaşam tarzı değişiklikleri riskinizi önemli ölçüde azaltabilir.

Gözlerinizi Koruyun

• Güneş gözlüğü kullanın – Güneş ışınları göz merceğinize zarar verebilir. UVA ve UVB ışınlarının %99-100'ünü engelleyen güneş gözlükleri kullanın. Genellikle "UV 400" etiketiyle belirtilen bu gözlükler, gözlerinizi daha fazla ışığa maruz kalmaktan korur.

• Sarmal (wrap-around) tasarımlı güneş gözlükleri tercih ederek ışığın gözlerinize ulaşmasını en aza indirin.

Sağlıklı Alışkanlıklar Edinin

• Sigarayı bırakın – Sigara içmek katarakt riskini artırır ve genel göz sağlığınızı olumsuz etkiler. Sigarayı bırakmak katarakt oluşumunu yavaşlatabilir ve gözlerinizi koruyabilir.

• Koruyucu gözlük kullanın – Göz yaralanmaları belirli katarakt türlerine neden olabilir. Riskli aktiviteler sırasında ANSI standartlarına uygun güvenlik gözlükleri kullanarak gözlerinizi koruyun.

Dengeli ve Besleyici Bir Diyet Uygulayın

• Antioksidan açısından zengin meyve ve sebzeler tüketin – Meyve ve sebzeler, hücre hasarını önlemeye yardımcı olan antioksidanlar içerir. Bu, yaşlanmaya bağlı göz hasarını azaltabilir.

• Takviyelere değil, doğal gıdalara odaklanın – Araştırmalar, takviyelerin sağlıklı bir diyetin yerine geçemeyeceğini ve göz sağlığına doğal gıdalar kadar fayda sağlamadığını göstermektedir.

Alkol Tüketiminizi Dengeleyin

• Alkol tüketimini sınırlandırın – Araştırmalar, düşük miktarda alkol tüketiminin bile katarakt riskini artırabileceğini gösteriyor. Ancak bazı çalışmalar, bu etkinin küçük olduğunu veya hiç olmadığını belirtiyor. Düzenli alkol tüketiminizin göz sağlığınızı nasıl etkileyebileceğini doktorunuza danışın.

Kan Şekerinizi Kontrol Altında Tutun

• Diyabet yönetimine özen gösterin – Kontrolsüz diyabet, katarakt gelişimini hızlandırabilir ve diğer göz hastalıklarına yol açabilir. Kan şekerinizi hedef aralıkta tutmak için doktorunuzla yeni yönetim stratejilerini görüşün.

Çocuklarda Katarakt

Katarakt yetişkinlerde daha yaygın olsa da, her yaşta ortaya çıkabilir.

Araştırmalara göre, her 10.000 yenidoğandan 3 ila 4’ü doğuştan katarakt ile dünyaya gelir veya doğumdan kısa bir süre sonra katarakt geliştirir. Ayrıca, çocukluk döneminde de katarakt oluşabilir.

Doğuştan Katarakt

Doğuştan katarakt ile doğan bebeklerde semptomlar hemen fark edilmeyebilir. Birçok durumda, ebeveynler aylar veya yıllar sonra çocuklarında görme sorunları fark ettiğinde teşhis edilir.

Çocuklarda katarakt belirtileri şunlar olabilir:

• Işığa karşı çok az tepki verme veya hiç tepki vermeme

• Parlak ışığa karşı aşırı hassasiyet

• İnsanları, oyuncakları veya nesneleri fark etmekte zorlanma

• Hızlı ve kontrol edilemeyen göz hareketleri (nistagmus)

• Görsel gelişimde gecikmeler

Çocuklarda Kataraktın Nedenleri

Birçok konjenital (doğuştan) kataraktın belirgin bir nedeni yoktur. Ancak bazı durumlarda şu faktörlerle bağlantılı olabilir:

• Down sendromu gibi genetik veya doğuştan gelen rahatsızlıklar

• Diyabet gibi tüm vücudu etkileyen hastalıklar

• Annenin hamilelik sırasında geçirdiği enfeksiyonlar (örneğin kızamıkçık veya herpes simpleks)

Ayrıca, çocuklarda göz yaralanmaları ve travmalar da katarakta neden olabilir. Bu tür kataraktlara edinilmiş katarakt denir.

Çocukluk Çağı Kataraktlarında Tedavi

Çocuklarda katarakt genellikle tedavi edilebilir, ancak her çocuğun hemen ameliyata ihtiyacı olmayabilir. Doktorlar, çocuğun yaşını, genel sağlık durumunu ve kataraktın türünü değerlendirerek en uygun tedavi sürecini belirler.

Göz Doktoruna Ne Zaman Görünmelisiniz?

Kataraktlar yaygın bir durumdur ve genellikle ciddi bir sağlık riski oluşturmaz. Ancak, günlük yaşamınızı etkileyebilir ve zamanla görme kalitenizi düşürebilir.

Katarakt veya diğer görme problemlerinin belirtilerini fark ettiğinizde, bir göz doktoruna kapsamlı bir göz muayenesi için başvurmalısınız.

Göz doktorunuz:

• Semptomlarınızı yönetmenize yardımcı olabilir.

• Görme kalitenizi artırmak için geçici çözümler önerebilir.

• Görme kaybınız ilerlediğinde, katarakt ameliyatını değerlendirmenize yardımcı olabilir.

Eğer görüşünüz günlük aktivitelerinizi etkiliyorsa veya ışık hassasiyeti, bulanık görme, renklerde soluklaşma gibi belirtiler yaşıyorsanız, bir uzmana danışmanız önemlidir.

Modern katarakt ameliyatı, tekrar net görmenin güvenli ve etkili bir yoludur. Göz doktorunuz, sizin için en uygun tedavi yöntemini belirleyerek sağlıklı bir görüşe kavuşmanıza yardımcı olabilir.

Sayfa yayınlandı 1 Eylül 2020 Salı

Sayfa güncellendi 8 Nisan 2025 Salı

Tıbben incelendi 5 Haziran 2023 Pazartesi