Kataraktı önleme ve beslenme

Yaşa bağlı katarakt, günümüzde dünya genelindeki körlüğün önde gelen nedenidir. Şu anda, katarakt için tek tedavi, katarakt ameliyatı sırasında tipik bulutlanmış merceğin cerrahi olarak çıkarılması ve bunun yerine bir intraoküler merceğin (IOL) yerleştirilmesidir..

Kataraktların kesin nedeni bilinmemesine karşın, uzmanlar lensin bulutlanmasına neden olan oksidatif stresin gözün doğal merceğindeki belirli enzimlere ve proteinlere zarar verdiğine inanmaktadırlar.

Bazı araştırmalar çelişkili sonuçlar vermesine karşın, antioksidanlar ve belirli vitaminler yönünden sağlıklı bir diyet uygulamanın katarakt riskini veya ilerlemesini azaltmayla ilişkili olduğu pek çok çalışmada gösterilmiştir.

Diyet, oksidatif stres ve katarakt

Oksidatif stres, vücutta dolaşan zarar verici serbest radikaller ve bunları kontrol altında tutan antioksidanlar arasında bir dengesizlik olarak ortaya çıkar.

Bol meyve ve sebze içeren bir diyet, yaşamın ilerleyen dönemlerinde katarakt riskinizi azaltabilir.

Serbest radikaller eşleştirilmemiş elektronlara sahip olmaları nedeniyle, diğer atomlar ve moleküller ile son derece reaktif atomlar veya atom gruplarıdır (molekül).

Vücutta, bir serbest radikal genellikle başka bir molekülde bir elektron alarak kendi kendini dengeleyen, bunun karşılığında başka bir molekülden bir elektron almaya çalışan ve bu şekilde devam eden bir oksijen molekülüdür.

Serbest radikaller, normalde sağlıklı organ ve diğer doku hücrelerinden elektron çalarak vücuda zarar verirler. Sağlıklı hücrelerden bu elektron çalma sürecine oksidasyon denir.

Gözde ise oksidasyon, mercekteki proteinleri ve yağları mercek zarar görecek ve bulutlanacak derecede etkiler ve bir katarakt oluşturur. Özellikle antioksidan içerenler olmak üzere, sağlıklı gıdalar ile serbest radikal zararını önlemek, bu sürecin yavaşlatılmasına yardımcı olabilir.

Gözlerimize ve vücudun geri kalanına zarar veren serbest radikaller, sağlıksız gıdalar tüketmekten, kirliliğe veya kimyasallara maruz kalmaktan, sigara içmekten ve ultraviyole ışınımdan kaynaklanabilir.

Bazı serbest radikaller, normal günlük metabolizmadan oluşur, diğer deyişle bu risk faktörleri olmayan kişiler bile sağlıklı gıdalarda bulunan antioksidanlara ihtiyaç duyarlar.

Sağlıklı gıdalar ve kataraktı önleme

Renkli meyveler, sebzeler ve tam tahılları içeren sağlıklı bir diyeti tutarlı biçimde uygulayan kişilerde, katarakt risklerinde azalma görülebilmektedir. Meyvelerde ve sebzelerde bulunan ve katarakt riskini düşüren antioksidan vitaminler ve fitokimyasallar arasında A, C ve E vitaminleri, lutein ve zeaksantin bulunur.

Omega 3 yağ asitleri bakımından zengin olan balık tüketimi de,katarakt riski ve ilerlemesinin potansiyel olarak azalması ile ilişkilendirilmiştir.

Burada, sağlıklı bir diyetin ve belirli göz vitaminlerinin kataraktları önlemeye yardımcı olabileceğini öneren yakın tarihli bir çalışma örneği verilmektedir:

• 49 yaş ve üzeri 30.000’den fazla kadının yer aldığı bir çalışmada, İsveç’teki araştırmacılar diyetleri en yüksek toplam antioksidan kapasitesi (TAC) içeren kadınların, diyetleri antioksidan bakımından düşük olanlara kıyasla katarakt geliştirmelerinin önemli ölçüde daha az olduğunu bulmuştur. Çalışma popülasyonunda, diyete bağlı TAC’ye ana katkı sağlayanlar meyveler ve sebzeler (%44,3), tam tahıllar (yüzde 17,0) ve kahve (%15,1) olmuştur.

• 1.600 yetişkini içeren Avustralya’daki bir çalışmada, araştırmacılar toplam karbonhidrat alımı bakımından ilk yüzde 25’te yer alan bireylerin, karbonhidrat alımı bakımından en düşük yüzde 25’te yer alanlara kıyasla katarakt riskinin üç kattan daha fazla olduğunu ortaya koymuştur.

• Iowa, Wisconsin ve Oregon’da yaşayan yetişkin kadınlarda yapılan büyük bir çalışma da, çeşitli vitamin ve mineraller bakımından zengin gıdaları yemenin katarakt gelişimini geciktirmeye yardımcı olabileceğini ortaya koymuştur.

• Aynı araştırmacılar tarafından yayınlanan daha önceki bir çalışmada, çalışma yazarları, lutein ve zeaksantin bakımından zengin diyetleri olan kadınların, bu karetonoidleri daha az alan kadınlara kıyasla azalan katarakt prevalansı yaşadıklarını tespit etmişlerdir.

• Avustralya’da 2.400’den fazla daha yaşlı yetişkini içeren 10 yıllık bir çalışma, daha yüksek C vitamini alımlarının veya birden fazla antioksidanın birlikte alımının bu popülasyonda katarakt riskini azalttığını göstermiştir.

• Japonya’da yürütülen bir çalışma, katarakt oluşumunun, etkilenen gözlerin merceğinde azalan antioksidan düzeyleriyle ilişkili oksidatif stresle olan bağlantısını ortaya koymuştur.

Ancak, diğer çalışmalar beslenme takviyeleri ile katarakt riskinde azalma arasındaki bir ilişkiyi göstermekte başarısız olmuştur.

ABD Ulusal Göz Enstitüsü sponsorluğunda iki yıl süren Yaşa Bağlı Göz Hastalığı çalışmalarında (AREDS ve AREDS2), C vitamini, E vitamini ve çinko (beta karoten, lutein ve zeaksantin, omega 3 yağ asitleri içeren veya içermeyen) içeren günlük multivitamin takviyelerinin kullanımının, kataraktları önlediğine ve yavaşlattığına dair hiçbir bulguya rastlanmamıştır.

Ve çalışmalarda kataraktın önlenmesi ile ilişkili tüm besin maddeleri, antioksidanlar ve fitokimyasallar, göz vitaminlerinde ve görme takviyelerinde bulunsa da,pek çok uzman bu maddelerin besin takviyeleri yerine sağlıklı bir diyetten alınması gerektiğine inanmaktadır.

Ancak yeterli meyve ve sebze yememeniz nedeniyle diyetinizde önemli besinler bulunmuyorsa, optimum göz sağlığı için ihtiyaç duyduğunuz tüm besinleri aldığınızdan emin olmak için bir veya daha fazla günlük besin takviyesi almayı değerlendirmek akıllıca bir karar olabilir.

Göz vitaminlerinden ve diğer besin takviyelerinden oluşan bir rejime başlamadan önce, bir göz doktoruna danışın. Bazı durumlarda, belirli bir vitamin veya besinden çok fazla miktarda almak da sağlığınız için zararlı olabilir.

İyi görme için diyetinizi şekillendirin

Peki öyleyse, sağlıklı bir diyet nedir?

Sağlıklı gözler için iyi besin sağlayan sağlıklı bir diyet, günlük beş ila dokuz porsiyon meyve ve sebze, her gün en az üç porsiyon yüzde 100 tam tahıl ve her hafta iki porsiyon balık içerir.

Tüketilen toplam kalori, bireysel etkinlik düzeyinize ve metabolizmanıza bağlı olarak, sizi sağlıklı bir kiloda tutacak kadar olmalıdır.

Koyu yeşil ve renkli meyveler ve sebzeler harika göz dostu antioksidan kaynaklarıdır. Bunlar, katarakt riskini azaltmaya yardımcı olabilecek ve sağlıklı bir diyete dahil edilmesi gereken önemli besinler olan – folik asit ve kalsiyum da içerirler.

Sağlıklı bir diyeti sürdürmek için, katarakt riskinin artmasının yanı sıra obezite ve başka sağlık sorunları ile ilişkili olduğu görünen kızartılmış gıdalar, işlenmiş gıdalar, şekerli atıştırmalıklar ve meşrubatlardan kaçınmak eşit derecede önem taşır.

Sayfa yayınlandı 17 Şubat 2021 Çarşamba